जन्मोत्सव विधि

ब्राह्म मुहूर्त में उठकर स्नान करने हेतु निम्न सङ्कल्प करे। स्नानसङ्कल्प- 

अद्येहेत्याद्युच्चाय्र्य अमुकगोत्रोऽमुकराशिरमुकशर्म्माहं आयुरभिवृद्धये संव्वत्सरावच्छिन्नसुखप्राप्ति कामस्शीतलोदकेन स्नानं करिष्ये। स्नान कर सन्ध्यादि नित्यकर्म सम्पादित करेंयदि जन्म शनिवार या मंगलवार को हुआ हो तो तत्सूचित दोष परिहार के लिए आठ मुट्ठी धान या अन्य कोई अनाज ब्राह्मण को देकर नया वस्त्र निम्न विनियोग मंत्र पढ़कर पहनें। परिधास्यै इत्याथर्वणऋषिः पंक्तिश्छन्दो वासोदेवता वस्त्रपरिधाने विनियोगः। ॐपरिधास्यै यशोधास्यै दीर्घायुष्ट्वाय जरदष्टिरस्मि शतं च जीवामि शरदः पुरूची रायस्पोषमभिसंब्ययिष्ये।। नया वस्त्र धारण कर निम्न विनियोग एवं मन्त्रा पढ़कर उत्तरीय (दुपट्टा) धारण करें। यशसामेत्याथर्वणऋषिः पंक्तिश्छन्दः लिङ्गोक्ता देवता उत्तरीयसपरिधाने विनियोगः। ॐयशसा मा द्यावापृथिवी यशसेन्द्राबृहस्पती यशो भगश्च मा विन्दद्यशो मा प्रतिपाद्यताम्। यदि दुपट्टा न हो तो कोई भी अश्वेत वस्त्र पहन नीमगुग्गुलदूवगोरोचन आदि की पोटली बना निम्न मंत्र से प्रतिष्ठा करें-ॐभूर्भुवः स्वः पोटलिके सुप्रतिष्ठिता वरदा भवत च। उक्त पोटली को दाहिने हाथ में बांध लें। 
पुनः गणेश पूजन करें संभव हो तो कलश स्थापन करें। 
पुनः प्रधान सङ्कल्प करें।
प्रधान संकल्प 
अद्येहत्यादि अमुकगोत्रोऽमुकराशिरमुकशर्माहं ममायुष्याभिवृद्धये वर्षवृद्धिकर्म करिष्ये तदङ्गत्वेन दध्यक्षतपुष्पेषु आवाहितानां कुलदेवतादिषष्ठीदेवीपर्यन्तानां कलशे आवाहितानां ब्रह्मवरुणसहितादित्या- दिनवग्रहाणां च पूजनं करिष्ये। थाली में नया सफेद वस्त्र फैलाकर दही एवं अक्षत लेकर निम्न कुलदेवता से षष्ठी देवी तक का पूजनार्थ आवाहन करें। 
ॐभूर्भुवःस्वः कुलदेवते इहागच्छेहतिष्ठ पूजार्थं त्वामावाहयामि ॐभूर्भुवःस्वः स्वनक्षत्रोश अमुक इहागच्छेहतिष्ठ पूजार्थं त्वामावाहयामि ॐभूर्भुवःस्वः प्रकृतिपुरुषात्मकमातापितरौ इहागच्छतं इहतिष्ठतं पूजार्थं युवामावाहयामि ॐभू0 ब्रह्मन् इहागच्छेहतिष्ठ पू0 4 ॐभूः भानो इहा 0 5 ॐभूः 0 विघ्नेश इहा 0 6 ॐभूः 0 मार्कण्डेय इहा 0 7 ॐभूः 0 बले इहा 0 7 ॐभूः 0 व्यास इहा 0 8 ॐभूः 0 जामदग्न्य राम इहा 0 10 ॐभूः 0 अश्वत्थामन् इहा 0 11 ॐभूः 0 कृपाचाय्र्य इहा 0 12 ॐभूः 0 प्रह्लाद इहा 0 13 ॐभूः 0 हनुमन् इहा 0 14 ॐभूः 0 विभीषण इहा 0 15 ॐभूर्भुवःस्वः षष्ठीदेवि इहागच्छेहतिष्ठ पूजार्थं त्वामावाहयामि 16 आवाहन करें तथा षष्ठी देवी पर्यन्त का ध्यान करें। ॐभूर्भुवःस्वः कुलदेवतादिदेवताः षष्ठीदेवीपय्र्यन्ताः इहागच्छन्तु इह तिष्ठन्तु सुप्रतिष्ठिता वरदा भवन्तु ॐवरदाभयपाणय इति मार्कण्डेयध्याने विशेषः-ॐद्विभुजं जटिलं सौम्यं सुवृद्धं चिरजीविनम्। मार्कण्डेयं नरो भक्त्या पूजयेत्प्रयतः शुचिः।। इनका ध्यान कर नाममात्रा से पूजन करें-ॐकुलदेवतायै नमः ॐजन्मनक्षत्रोशाय अमुकाय नमः ॐप्रकृतिपुरुषात्मकमातापितृभ्यां नमः ॐब्रह्मणे नमः ॐभानवे नमः ॐविघ्नेशाय नमः ॐमार्कण्डेयाय नमः ॐबलये नमः ॐव्यासाय नमः ॐअश्वत्थाम्ने नमः ॐकृपाचार्याय नमः ॐप्रह्लादाय नमः ॐहनुमते नमः ॐविभीषणाय नमः ॐषष्ठीदेव्यै नमः ॐजोड़कर प्रत्येक नाम मंत्र से षोडशोपचार पूजनआरती कर नवग्रहों का भी नाम लेते हुए पुष्पाञ्जलि समर्पित करे। पुनः मार्कण्डेय की प्रार्थना-
                        मार्कण्डेय महाभाग सप्तकल्पान्तजीवन।
                        आयुरारोग्यसिद्ध्यर्थमस्माकं वरदो भव।।
                        चिरजीवी यथा त्वं भो भविष्यामि तथा मुने।
                        रूपवान्वित्तवाँश्चैव श्रिया युक्तश्च सर्वदा।।
                        मार्कण्डेय नमस्तेस्तु सप्तकल्पान्तजीवन।
                        आयुरारोग्यसिद्ध्यर्थं प्रसीद भगवन्मुने।।
                        चिरजीवी यथा त्वं तु मुनीनां प्रवर द्विज।
                        कुरुष्व मुनिशार्दूल तथा मां चिरजीविनम्।।
पुनः षष्ठी प्रार्थना-
                        जय देवि जगन्मातर्जगदानन्दकारिणि।
                        प्रसीद मम कल्याणि महाषष्ठि नमोस्तुते।
                        रूपं देहि यशो देहि भगं भगवति देहि मे।
                        पुत्रन् देहि धनं देहि सर्वान्कामाँश्च देहि मे।।
                        त्रैलोक्ये यानिभूतानि स्थावराणि चराणि च।
                        ब्रह्मविष्णुशिवैः सार्द्धं रक्षां कुर्वन्तु तानि मे।।
प्रार्थना कर अञ्जलि से मार्कण्डेय के लिए निवेदित दूध को पांच बार पीयें।
मन्त्र-
                        सतिलं गुडसम्मिश्रमाल्यर्द्धमितं पयः।
                        मार्कण्डेयाद्वरं लब्ध्वा पिबाम्यायुःप्रवृद्धये।।
मुख धोकर दक्षिणा देने हेतु संकल्प करें। अद्येहेत्यादि अमुकराशिरमुकशम्र्माहं आयुरभिवृद्धये कृतायाः कुलदेवतादीनाम् आदित्यादिनवग्रहाणां च पूजायाः साद्गुण्यार्थमिमां दक्षिणां ब्राह्मणेभ्यो विभाज्य दास्ये ॐतत्सत् तथा यथोपपन्नेनान्नेन ब्राह्मणाँश्च भोजयिष्ये। अभिषेकतिलकमन्त्र आदि कराकर धृतछायाब्राह्मणभोजन पूर्वक स्वयं भोजन करे।
                        खण्डनं  नखकेशानां  मैथुनाध्वगमौ तथा।
                        आमिषं कलह-हिंसां वर्षवृद्धौ विवर्जयेत्।।

                                                      इति।।
Share:

कोई टिप्पणी नहीं:

एक टिप्पणी भेजें

अनुवाद सुविधा

ब्लॉग की सामग्री यहाँ खोजें।

लोकप्रिय पोस्ट

जगदानन्द झा. Blogger द्वारा संचालित.

मास्तु प्रतिलिपिः

इस ब्लॉग के बारे में

संस्कृतभाषी ब्लॉग में मुख्यतः मेरा
वैचारिक लेख, कर्मकाण्ड,ज्योतिष, आयुर्वेद, विधि, विद्वानों की जीवनी, 15 हजार संस्कृत पुस्तकों, 4 हजार पाण्डुलिपियों के नाम, उ.प्र. के संस्कृत विद्यालयों, महाविद्यालयों आदि के नाम व पता, संस्कृत गीत
आदि विषयों पर सामग्री उपलब्ध हैं। आप लेवल में जाकर इच्छित विषय का चयन करें। ब्लॉग की सामग्री खोजने के लिए खोज सुविधा का उपयोग करें

समर्थक एवं मित्र

सर्वाधिकार सुरक्षित

विषय श्रेणियाँ

ब्लॉग आर्काइव

संस्कृतसर्जना वर्ष 1 अंक 1

संस्कृतसर्जना वर्ष 1 अंक 2

संस्कृतसर्जना वर्ष 1 अंक 3

Sanskritsarjana वर्ष 2 अंक-1

Recent Posts

लेखानुक्रमणी

लेख सूचक पर क्लिक कर सामग्री खोजें

अभिनवगुप्त (1) अलंकार (3) आधुनिक संस्कृत गीत (14) आधुनिक संस्कृत साहित्य (5) उत्तर प्रदेश संस्कृत संस्थान (1) उत्तराखंड (1) ऋग्वेद (1) ऋषिका (1) कणाद (1) करवा चौथ (1) कर्मकाण्ड (47) कहानी (1) कामशास्त्र (1) कारक (1) काल (2) काव्य (16) काव्यशास्त्र (27) काव्यशास्त्रकार (1) कुमाऊँ (1) कूर्मांचल (1) कृदन्त (3) कोजगरा (1) कोश (12) गंगा (1) गया (1) गाय (1) गीति काव्य (1) गृह कीट (1) गोविन्दराज (1) ग्रह (1) छन्द (6) छात्रवृत्ति (1) जगत् (1) जगदानन्द झा (3) जगन्नाथ (1) जीवनी (6) ज्योतिष (20) तकनीकि शिक्षा (21) तद्धित (10) तिङन्त (11) तिथि (1) तीर्थ (3) दर्शन (19) धन्वन्तरि (1) धर्म (1) धर्मशास्त्र (14) नक्षत्र (2) नाटक (4) नाट्यशास्त्र (2) नायिका (2) नीति (3) पतञ्जलि (3) पत्रकारिता (4) पत्रिका (6) पराङ्कुशाचार्य (2) पर्व (2) पाण्डुलिपि (2) पालि (3) पुरस्कार (13) पुराण (3) पुस्तक (1) पुस्तक संदर्शिका (1) पुस्तक सूची (14) पुस्तकालय (5) पूजा (1) प्रत्यभिज्ञा शास्त्र (1) प्रशस्तपाद (1) प्रहसन (1) प्रौद्योगिकी (1) बिल्हण (1) बौद्ध (6) बौद्ध दर्शन (2) ब्रह्मसूत्र (1) भरत (1) भर्तृहरि (2) भामह (1) भाषा (1) भाष्य (1) भोज प्रबन्ध (1) मगध (3) मनु (1) मनोरोग (1) महाविद्यालय (1) महोत्सव (2) मुहूर्त (1) योग (5) योग दिवस (2) रचनाकार (3) रस (1) रामसेतु (1) रामानुजाचार्य (4) रामायण (3) रोजगार (2) रोमशा (1) लघुसिद्धान्तकौमुदी (45) लिपि (1) वर्गीकरण (1) वल्लभ (1) वाल्मीकि (1) विद्यालय (1) विधि (1) विश्वनाथ (1) विश्वविद्यालय (1) वृष्टि (1) वेद (6) वैचारिक निबन्ध (26) वैशेषिक (1) व्याकरण (46) व्यास (2) व्रत (2) शंकाराचार्य (2) शरद् (1) शैव दर्शन (2) संख्या (1) संचार (1) संस्कार (19) संस्कृत (15) संस्कृत आयोग (1) संस्कृत कथा (11) संस्कृत गीतम्‌ (50) संस्कृत पत्रकारिता (2) संस्कृत प्रचार (1) संस्कृत लेखक (1) संस्कृत वाचन (1) संस्कृत विद्यालय (3) संस्कृत शिक्षा (6) संस्कृत सामान्य ज्ञान (1) संस्कृतसर्जना (5) सन्धि (3) समास (6) सम्मान (1) सामुद्रिक शास्त्र (1) साहित्य (7) साहित्यदर्पण (1) सुबन्त (6) सुभाषित (3) सूक्त (3) सूक्ति (1) सूचना (1) सोलर सिस्टम (1) सोशल मीडिया (2) स्तुति (2) स्तोत्र (11) स्मृति (12) स्वामि रङ्गरामानुजाचार्य (2) हास्य (1) हास्य काव्य (2) हुलासगंज (2) Devnagari script (2) Dharma (1) epic (1) jagdanand jha (1) JRF in Sanskrit (Code- 25) (3) Library (1) magazine (1) Mahabharata (1) Manuscriptology (2) Pustak Sangdarshika (1) Sanskrit (2) Sanskrit language (1) sanskrit saptaha (1) sanskritsarjana (3) sex (1) Student Contest (2) UGC NET/ JRF (4)