देव पूजा विधि Part-19 अभिषेक विधि, उत्तरपूजन, क्षमा प्रार्थना, देवताग्नि विर्सजन

         ग्रह वेदी के कलश के जल एवं प्रधान देवता के कलश-जल को मिलाकर दूब, पञ्चपल्लव द्वारा अभिषेक करें। आचार्य, जापक पूर्वाभिमुख, यजमान उनकी पत्नी एवं परिवार को पश्चिमाभिमुख बैठाऐ। ॐ आपो हि ष्ठामयो भुवस्तान ऊर्जे दधातनः।1। ॐ महेरणाय चक्षसे यो वः शिवतमो रसस्तस्य भाजयतेह नः। उशतीरिव मातरः।।2।। ॐ तस्मा अरङ्माम वो यस्य क्षयाय जिन्वथ। आपो जनयथा चनः ।।3।। ॐ वरुणस्योत्तम्भनमसि व्वरुणस्य स्कम्भसर्जनीस्थो वरुणस्य ऋतसदन्यसिवरुणस्य ऋतसदनमसि वरुणस्य ऋतसदनमासीद।।4।। पुनन्तु मा देवजनाः पुनन्तु मनसा धियः पुनन्तु विश्वा भूतानि जातवेदः पुनीहि मा ।।5।। ॐ पयः पृथिव्यां पय ओषधीषु पयो दिव्यन्तरिक्षे पयोधाः। पयस्वतीः प्रदिशः सन्तु मह्यम् ।।6।। ॐ देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेश्विनोर्बाहुभ्यापूष्णोहस्ताभ्याम्। सरस्वत्यै वाचो यन्तु यन्त्रिाये दधामि बृहस्पतेष्ट्वा साम्राज्येनाभिषिझ्ामि।।7।। ॐ द्यौः शान्तिरन्तरिक्ष´शान्तिः पृथिवी शान्तिरापः शान्तिरोषधयः शान्तिर्वनस्पतयः शान्तिर्विश्वेदेवाः शान्तिब्र्रह्म शान्तिः सर्व´शान्तिः शान्तिरेव शान्तिः सा मा शान्तिरेधि।।8।।

                        ओं सुरास्त्वामभषिझ्न्तु ब्रह्मविष्णुमहेश्वराः।

                        वासुदेवो जगन्नाथस्तथा सङ्कर्षणो विभुः ।।1।।

                        प्रद्युम्नश्चानिरुद्धश्च भवन्तु विजयाय ते।

                        आखण्डलोऽग्निर्भगवान् यमो वै निर्ऋतिस्तथा ।।2।।

                        वरुणः पवनश्चैव धनाध्यक्षस्तथा विभुः।

                        ब्रह्मणासहिताः सर्वे दिक्पालाः पान्तु ते सदा ।।3।।

                        कीर्तिर्लक्ष्मीर्धृतिर्मेधा पुष्टिः श्रद्धा क्रिया मतिः।

                        बुद्धिर्लज्जा वपुः शान्तिस्तुष्टिः कान्तिश्च मातरः ।।4।।

                        एतास्त्वामभिषिझ्न्तु देवपत्न्यः समागताः।

                        आदित्यश्चन्द्रमा भौमो बुधजीवसितार्कजाः ।।5।।

                        ग्रहास्त्वामभिषिझ्न्तु राहुः केतुश्च तर्पिताः।

                        देवदानवगन्धर्वा यक्षराक्षसपन्नगाः ।।6।।

                        ऋषयो मनवो गावो देवमातर एव च।

                        देवपत्न्यो द्रुमा नागा दैत्याश्चाप्सरसां तथा ।। 7।।

                        अस्त्राणि सर्वशस्त्राणि राजानो वाहनानि च।

                        औषधानि च रत्नानि कालस्यावयवाश्च ये ।।8।।

                        सरितः सागराः शैलास्तीर्थानि जलदा नदाः।

                        अभिषिझ्न्तु ते सर्वे धर्मकामार्थसिद्धये ।।10।।                                               

                                 अमृताभिषेकोऽस्तु।।

मंगलस्नान-

यजमान सर्वौषधि लगाकर, महानदी अथवा शुद्ध जल से स्नान करे। मंगल स्नान का वस्त्र नापित या दुब्र्राह्मण को दे। सपत्नीक यजमान मण्डप में आकर मंगल तिलक धारण कर श्रेयोदान स्वीकार करे। आचार्य या ऋत्विक् पश्चिमाभिमुख यजमान के हाथ में-ओं शिवा आपः सन्तु इति जलम्, ओं सोमनस्यमस्तु इति पुष्पम्, अक्षत चारिष्टं चास्तु इत्यक्षतांश्च दत्त्वा, पूगीफलफलादिकझ्ादाय, ओं भवन्नियोगेन मया श्रीअमुकदेवप्रीत्यर्थ कृतो यः साङ्जपपाठहोमस्तदुत्पन्न यच्छेयस्तत् तुभ्यमहं सम्प्रददे तेन श्रेयसा त्वं श्रेयोवान् भव। फल आदि यजमान को दे। यजमानश्च सुगुप्तदेशे स्थापयेत्, यथावसरं भक्षयेच्च। आचार्यमात्राकर्तृके श्रेयोदाने तु-ओं भवन्नियोगेन मया एभिब्र्राह्मणैः सह कृतं मदाचार्यत्वम् उपद्रष्दृत्वं  जपहोमा- दिकझ् तदुत्पन्नं क्षिपेत्। तदनन्तर यजमान आचार्य आदि की पूजा करे।

दक्षिणादानविधि-

पश्चिम मुख कर यजमान हाथ में जल अक्षत लेकर अग्नि के पश्चिम की ओर पूर्वाभिमुख बैठे आचार्य की पूजा करे-ओं तत्सदद्य मयाचरितस्य अमुकहवनात्मकयागस्य साङ्तासिद्धये आचार्यादीन् पूजयिष्ये दक्षिणाझ् दास्ये। इति सङ्कल्प्य, आचार्य चतुरश्रे पीठे उपवेश्य ओं विष्णुरूप आचार्य! एतत्ते पाद्यम्, इमे वाससी, एष ते गन्धः, इमानि पुष्पाणि, धूपः, दीपः, नैवेद्यम्, ताम्बूलम्, इत्येवं सम्पूज्य अन्यानपि ऋत्विजादीन् गन्धाक्षतादिभिः पूजयेत्। ततः सजलदक्षिणां गृहीत्वा- ओं तत्सदद्य पूर्वोक्तविशेषणवति काले देशे च मया-आचरितस्य अमुककर्मणः प्रतिष्ठासिद्धîर्थम् अमुकसगोत्रय अमुकामुकै- तावत्प्रवराय, यजुर्वेदान्तर्गतमाध्यान्दिनशाखाध्यायिने, (काण्वादि शाखाध्यायिने वा) अमुकशर्मणे विष्णु (रुद्र) रूपिणे इदं द्रव्यम् अमुकदैवत्यं तुभ्यमहं सम्प्रददे न मम। ॐ अद्य कृतैतद्दानप्रतिष्ठासाङ्तासिद्धîर्थम् इदं द्रव्यं अमुकदैवत्यं तु.। इति दद्यात्। आचार्यश्च- ॐ कोदात् कस्मा अदात् कामोदात्कामायादात्। कामो दाता कामः प्रतिग्रहीता कामैतत्ते।। इति पठित्वा ॐ स्वस्तिति ब्रूयात्।

एवमन्यानपि ऋत्विजः सम्पूज्य-सङ्कल्पपूर्वकं पृथक् पृथक् दक्षिणां दद्यात्। ॐ अद्ये॰ कृतस्य-अमुककर्मणः साङ्तासिद्धîर्थम् अमुकमन्त्रजापकाय (स्तोत्रापाठकाय वा) यथोक्तदक्षिणां तन्निष्क्रयभूतं यथाशक्त्या रजतं रुद्रदैवतं तुभ्यमहं संप्रददे न मम तत्सत्। ॐ तत्सदद्ये॰ कृतैतद्दान॰।

अथवा आचार्यादीन्सम्पूज्य-

ॐ तत्सदद्ये॰ कृतस्य अमुककर्मणः साङ्तासिद्धîर्थं तत्सम्पूर्णफलप्राप्तये च आचार्यादिभ्यो महत्र्विग्भ्यः सूक्तपाठकेभ्योऽमुकमन्त्राजापकेभ्यो हवनकर्तृभ्योऽन्येभ्यो देवयजनमागतेभ्यश्च नाना गोत्रोभ्यो नानाशर्मभ्यो ब्राह्मणेभ्यो यथोक्तदक्षिणां तन्निष्क्रयभूतं यथाशक्त्येदं द्रव्यं रजतं रुद्रदैवतं विभज्याहं सम्प्रददे न मम। इत्येष एव सङ्कल्पोऽनुष्ठेयः (अथवा) ॐ त. कृतस्य अमुककर्मणः साङ्तासिद्धîर्थम् आचार्यादिभ्यो ब्राह्मणेभ्यः इमां दास्यमानां वा मनसोद्दिष्टां दक्षिणां विभज्य दातुमहमुत्सृजे (अथवा) ॐ त. कृतयोः अमुककर्मणोः साङ्तासिद्धîर्थं दास्यमानं हिरण्यनिष्क्रयभूतं द्रव्यम् अमुकामुकगोत्रभ्याम् अमुकामुकशम्र्मभ्यां ब्राह्मणाभ्यां युवाभ्यामहं सम्प्रददे।। (अथवा) ॐ तत्स. कृतानाम् अमुकामुकर्मणां साङ्तासिद्धîर्थं हिरण्यनिष्क्रयिणीं दक्षिणाममुकगोत्रोभ्यः अमुमुकामुकशम्र्मभ्यः ब्राह्मणेभ्यः युष्मभ्यमहं सम्प्रददे। (अथवा) ॐ तत्सॉ कृतस्य अमुककर्मणः साङ्तासिद्धîर्थमिमां दक्षिणां हवनकत्र्रो ऋत्विजे तुॉ ।। वा ऋत्विग्भ्यां दातुमहमुत्सृजे ।। वा यथासंख्याकऋत्विग्भ्यो दातुमहमुत्सृजे।। इति ब्राह्मणान् जपानुसारेण दक्षिणावस्त्रालङ्कारादिभिः परितोष्य प्रणमेत् ततो ब्राह्मणः स्वस्ति इत्युक्त्वा दक्षिणां स्वीकृत्य ॐ आदित्या वसवोरुद्रेति मंत्रोण यजमानललाटे तिलकं कुर्यात्।।

अथ ब्राह्मणभोजनसंकल्प-

ॐ तत्सदद्येॉ कृतस्यामुककर्मणः सम्पूर्णतासिद्धये यथोपन्नोनान्नेन यथाकालं यथासंख्यकान् नानागोत्रन् नानाभिधान् ब्राह्मणान् (वा-कन्याबटुकादीन्) भोजयिष्ये दक्षिणाझ् दास्ये इति सङ्कल्प्य यथाकालं ब्राह्मणान् भोजयेत्। तत आचार्याय गां तन्मौल्यं वा दद्यात्।

गोदान संकल्प-ॐ तत्सॉ ममामुककर्मसाङ्तासिद्धîर्थम् अमुकगोत्रयामुकशर्मणे ब्राह्मणाय यथाशक्त्यलंकृतामिमां सवत्सां गां रुद्रदैवत्यां तुभ्यं सम्प्रददे न मम, इति कुसुमाक्षतसमन्वितं जलं सपुच्छं ब्राह्मणहस्ते दद्यात्, ब्राह्मणस्तु ॐ कोदादिति मन्त्रां पठित्वा ॐ स्वस्तीति ब्रूयात्। ॐ तॉ कृतेतद्गोदानप्रॉ। प्रत्यक्षायाः गोरभावे तु तन्निष्क्रयं निष्कपरिमितं तदर्द्ध तदर्द्ध वा हिरण्यं दद्यात् - अस्मिन् पक्षे, गोनिष्क्रयभूतमिदं हिरण्यमग्निदैवतं (वा हिरण्यमूल्योपकल्पितं रजतं रुद्रदैवतं) तुभ्यं सम्प्रददे न मम। इति आचार्यहस्ते जलाक्षतयुतं द्रव्यं दद्यात्, आचार्यः ॐ स्वस्तीति वदेत्।

अथ भूयसीदक्षिणा संकल्प-ॐ अद्येॉ पुराणोक्तफलप्राप्तिपूर्वककृतेऽस्मिन् अमुकयागकर्मणि न्यूनातिरिक्तदोषपरिहारार्थं, नानावेदान्तर्गतनानाशाखाध्यायिभ्यो नानागोत्रोभ्यो ब्राह्मणेभ्यो दीनानाथेभ्यो अन्धपङ्गुभ्यश्च यथाशक्ति यथोत्साहं भूयसीं दक्षिणां विभज्य दातुमहमुत्सृजे ॐ तत्सत् इतिवदन् यथाशक्तिभूयसीं दक्षिणां दद्यात्।

छायापात्रदान-

छायापात्रां स्वपुरस्तिलराश्युपरि संस्थाप्य पत्रा धारितशुद्धगोघृतं पूरयेत् ततः सपत्नीको यजमानः स्वमुखमवलोकयेत्, तत्रा मन्त्रों-ॐ आज्यं सुराणामाहारमाज्यं पापहरं परम्। आज्यमध्ये मुखं दृष्ट्वा सर्वपापैः प्रमुच्यते ।।1।। घृतं नाशयते व्याधिं घृतझ् हरते रुजम्। घृतं तेजोधिकरणं घृतमायुः प्रवर्द्धते ।।2।। इति मुखं दृष्ट्वा हिरण्यं पंचरत्नानि वा प्रक्षिपेत्। ततस्सोपकरणैस्तत्कांस्यपात्रोपन्यस्तघृतबिम्बप्रतिबिम्बितात्मछायापात्रय नमः, एवं गन्धादिभिः पूजयेत्। ॐ अद्येॉ अमुकदेवप्रीतिपूर्वकसोपकरणच्छायापात्रदानं ददामि। इति विप्रकरे जलं दद्यात्।

संकल्प -ॐ अद्येत्यादिदेशकालसङ्कीर्तनान्ते-अमुकगोत्रोत्पन्नोहं जन्मनामतः प्रसिद्धनामतश्चामुकशर्मा सपत्नीकोऽहं मम कलत्रादिभिस्सह दीर्घायुरारोग्यसुतेजस्वित्वसुभगत्वसर्वपापप्रशमनोत्तरजन्मराशेस्सकाशान्नामराशेस्सकाशाद्वा जन्मलग्नाद्वर्षलग्नाद्गोचराद्वा ये केचिच्चतुर्थाष्टमद्वादशाद्यनिष्टस्थान-स्थिताः क्रूरग्रहास्तैः सूचितं सूचयिष्यमाणझ् यत्सर्वारिष्टं तद्विनाशार्थं सर्वदा तृतीयै- कादशशुभस्थान-स्थितवदुत्तमफलप्राप्त्यर्थं कांस्यपात्रोपन्यस्तं घृतबिन्दुकणि- कासमसंख्यावच्छि-न्ननैरुज्यचिरञ्जीवित्वकामैतत्स्वशरीरछायावलोकित

घृतपूरितं कांस्यपात्रां पझ्रत्नादिसहितं सुपूजितं श्रीमहामृत्युञ्जयदेवताप्रीत्यर्थं चन्द्रमाप्रजापतिबृहस्पतिदैवतं यथानामगोत्रय ब्राह्मणाय दातुमहमुत्सृजे। ॐ अद्य कृतैतच्छायापात्रदानप्रतिष्ठार्थमेतद्द्रव्यममुकदैवतं यथानामगोत्रयॉ। ततः प्रार्थयेत् -ॐ यानि कानि च पापानि मया कामं कृतानि च। छायापात्रप्रदानेन तानि नश्यन्तु मे सदा ।।1।। यत्कृतं मे स्वकायेन मनसा वचसा त्वघम्। तत्सर्व नाशमायातु छायापात्रप्रदानतः ।।2।। इति पठित्वा हस्तद्वयेन तत्पात्रां गृहीत्वा ब्राह्मणाय समर्पयेत्-ॐ सदक्षिणं मया तुभ्यं स्वात्मदेहमिदं परम्। छायापात्रपरं प्रीत्या गृहाण द्विजसत्तम!। दानेनानेन भा सन्तु सर्वे रोगादयो मम। आयुरारोग्यमैश्वर्य प्रददातु दिवाकरः।। इत्युच्चार्य छायापात्रां ब्राह्मणहस्ते दद्यात्।। अथवा-आज्य-पात्रो छायामवलोक्य देशकालौ स्मृत्वा ममायुरारोग्यप्राप्तये ससुवर्णमिदमाज्यपात्रममुकगोत्रयामुकशर्मणे ब्राह्मणाय तुभ्यमहं सम्प्रददे। इति कस्मैचित् ब्राह्मणाय दद्यात्।

उत्तरपूजनम् -

ॐ तत्सॉ कृतस्य-अमुककर्मणः साङ्त्वसिद्धये मृडाग्निसहित- आवाहितदेवानामुत्तरपूजनं करिष्ये। इति सङ्कल्प्य, आयतनाद्वहिर्वायव्यां दिशि ॐस्वाहास्वधायुतमृडाग्नये नमः इति मन्त्रोणाग्निं गन्धादिपझ्ोपचारैः सम्पूज्य स्थापितदेवतानामुत्तरपूजनं कुर्यात् -ॐ भूर्भुवः स्वः श्रीगणपत्यादिस्थापितदेवताभ्यो नमः इति गन्धादिपझ्ोपचारैः सम्पूज्य, ॐ अनया पूजया स्वाहास्वधायुतो मृडाग्निः स्थापितदेवताश्च प्रीयन्तामित्युत्सृजेत्। ततो गीतवादित्राशùध्वन्यादिभिः सह नीराजनम् - साज्यं त्रिवर्तिसंयुक्तं वद्दिना योजितं मया। दीपं गृहाण देवेश त्रौलोक्यतिमिरापहम्। (अत्रावसरे केचिदारार्तिक्यमपि पठन्ति)।।

सभी देवताओं की आरती

                        ॐजय जगदीश हरे भक्तिजनेड्यविभो।

                        त्वयि मम रतिरस्तु परे (ध्रुपदम्)

                        यस्त्वां ध्यायति धन्यः सन्ततमनुरागी।

                        स भवति जनिमृतिरहितः श्रेयः -फलभागी ।।1।।

                        त्वं जननी जनको मे त्वं विपदुद्धर्ता।

                        त्वं शरणः शरणप्रद सकलैनोहर्ता ।।2।।

                        पूर्णस्त्वं परमात्मन् सर्वान्तय्र्यामी।

                        ब्रह्मपरमेश्वरभर्तः त्वं सर्वस्वामी ।।3।।

                        त्वं पालयिता पातस्त्वं करुणासिन्धुः।

                        दुर्वृत्तेरपि जन्तोस्त्वमकारणबन्धुः ।।4।।

                        सर्वागोचर एकः सकलासुगणेशः।

                        प्राप्यः केन कुमतिना मयि का परमेशः ।।5।।

                        दीनोद्धारः प्रभुरसि सर्वात्र्युद्धर्ता।

                        पतितोद्धाय्र्युत्थाप्यः स्नेहमसत्कर्ता ।।6।।

                        श्रौतिं स्मृतिमुज्जीवय संजीवय धम्र्मम्।

                        विद्यावृद्धिं विरचय शमयाप्युपधम्र्मम् ।।7।।

                        विषयविकारं शमयांहः संहर विष्णो!।

                        श्रद्धा भक्ती सेवां दृढय सतां विष्णो! ।।8।।

पुष्पा}लि-ॐ यज्ञेन यज्ञमयजन्त देवास्तानि धर्माणि प्रथमान्यासन्। तेह नाकम्महिमानः सचन्त यत्रा पूर्वे साध्याः सन्ति देवाः।। राजाधिराजाय प्रसह्य साहिने नमो वयं वश्रवणाय कुर्महे। समे कामान्कामकामाय मह्यं कामेश्वरो वैश्रवणो ददातु। कुबेराय वैश्रवणाय राजाधिराजाय महाराजाय नमः।। ॐ स्वस्ति साम्राज्यं भौज्यं स्वाराज्यं वैराज्यं पारमेष्ठ्यं राज्यं महाराज्यमा-

धिपत्यमयं समन्तपर्यायी स्यात् सार्वभौमः सार्वायुष आन्तादापरार्धात्। पृथिव्यै समुद्रपर्यन्ताया एकराडिति।। तदप्येष श्लोकोऽभिगीतो मरुतः परिवेष्टारो मरुत्तस्यावसन् गृहे। आविक्षितश्च कामप्रेर्विश्वेदेवाः सभासद इति। विश्वतश्चक्षुरुत विश्वतो मुखो विश्वतो बाहुरुत विश्वतस्पात्। संबाहुभ्यां

धमति संपतत्रौद्र्यावाभूमी जनयन् देव एकः। विधिच्छिन्नतु यत्किझ्त्तिदच्छिद्रं प्रजायताम्। राज्ञः कर्तुः प्रजानाञ्च शान्तिर्भवतु सर्वदा।। श्रीमन्त्रापुष्पा}लिं समर्पयामि नमः।।

अथ बान्धवैः सह प्रदक्षिणा -ॐ यानि कानि0

साष्टाङ्प्रणामः -ॐ नमः सर्वहितार्थाय जगदाधारहेतवे।

                                    साष्टाङ्गोऽयं प्रणामस्ते प्रयत्नेन मया कृतः।।

                        इति देवान् प्रणम्य ब्राह्मणानामपि चरणस्पर्शं कृत्वा करौ च बद्ध्वा तेषामाशिषो र्गृीीयात्।

अथाशीर्वादः-(वस्त्रोण शिर आच्छाद्य) ॐ स्वस्ति न इन्द्रोॉ दधातु ।।1।। श्रीवर्चस्वमायुष्यमारोग्यमाविधात्पवमानम्महीयते। धान्यं धनं पशुं बहुपुत्रलाभं शतसंवत्सरं दीर्घमायुः ।।2।। ॐ पुनस्त्वादित्या रुद्रा वसवः

समिन्धताम्पुनब्र्रह्माणो वसुनीथयज्ञैः। घृतेन त्वन्तन्व वर्धयस्व सत्याः सन्तु यजमानस्य कामाः ।।3।।

                        मन्त्रार्थाः सफलाः सन्तु पूर्णाः सन्तु मनोरथाः।

                        शत्राूणां बुद्धिनाशोस्तु मित्राणामुदयस्तव ।।4।।

                        आयुष्कामो यशस्कामः पुत्रपौत्रास्तथैव च।

                        आरोग्यं धनकामश्च सर्वे कामा भवन्तु ते ।।5।।

                        विघ्ना विनाशमायान्तु नाशमायान्तु शत्रावः।

                        प्रयत्ना सफलाः सन्तु पूर्णाः सन्तु मनोरथाः

(इत्यक्षतफलसहिताभिराशीर्भिराशीर्वादः)। यजमानो विप्रहस्ताल्लब्धानि आशीर्वादात्मकनारिकेलादीनि फलानि मङ्लसूत्रां च स्वपत्न्या अझ्ले निदध्यात्।

क्षमा प्रार्थना-आवाहनं न जानामि न जानामि विसर्जनम्।

                        पूजां चैव न जानामि ”क्षमस्व परमेश्वर!“ (परमेश्वरि) ।।1।।

                        अपराधसहश्राणि क्रियन्तेऽहर्निंशं मया।

                        दासोऽयमिति मां मत्वा क्षमस्व ”परमेश्वर!“ ।।2।।

                        मन्त्राहीनं क्रियाहीनं भक्तिहीनं ”सुरेश्वर!“ (रि)

                        यत्पूजितं मया देव! देवि) परिपूर्णं तदस्तु मे ।।3।।

                        अज्ञानाद्विस्मृतेभ्र्रान्त्या यन्नयूनमधिकं कृतम्।

                        तत्सर्वं क्षमयतां ”देव!“ (देवि) प्रसीद ”परमेश्वर!“ (रि) ।।4।।

                        कामेश्वर! (रि) जगन्नाथ! (जगन्मातः) सच्चिदानन्दविग्रह!

                        (हे)। गृहाणार्चामिमां सर्वां प्रसीद करुणानिधे! ।।5।।

                        अन्यथाशरणं नास्ति त्वमेव शरणं मम।

                        तस्मात् कारुण्यभावेन रक्ष मां परमेश्वर! (रि)

                        इत्यादिमन्त्रौः क्षमाप्य विसर्जयेत्।

देवताग्नि विर्सजन

हस्ते पुष्पाक्षतानादायोत्थाय -

            ॐ यान्तु देव (मातृ) गणाः सर्वे स्वशक्त्या पूजिता मया।

            इष्टकामसमृद्धîर्थं पुरागमनाय च।।

            ॐ उत्तिष्ठ ब्रह्मणस्पते देवयन्तस्त्वेमहे।

            उपप्रयन्तु मरुतः सुदानवऽइन्द्र प्राशुर्भवाशचा ।।2।।

            शिरसि करौ कृत्वा भूमौ जानुभ्यां पतित्वा-

            ॐ ये च ब्रह्मादयो देवा अस्मिन् यज्ञे समागताः।

            स्वस्वस्थानं ब्रजन्त्वेते शान्तिं कुर्वन्तु मे सदा ।।3।।

            भक्तिहीनं क्रियाहीनं विधिहीनझ् यत्कृतम्।

            देवा क्षमध्वं तत्सर्वं सर्वदैव कृपाकराः।।4।।

            ॐ आवाहितदेवताः स्वस्वस्थानानि गच्छत।।

            गच्छ गच्छ सुरश्रेष्ठ! स्वस्थाने परमेश्वर!।

            यत्रा ब्रह्मादयो देवास्तत्रा गच्छ हुताशन!।।

            ॐ यज्ञ यज्ञं गच्छ यज्ञपतिं गच्छ स्वां योनिं गच्छ स्वाहा।

            एष ते यज्ञो यज्ञपते! सहसूक्तवाकः सर्ववीरस्तञ्जुषस्व स्वाहा।।

श्रीगणपतिलक्ष्म्यौ यजमानगृहे तिष्ठतम् इति सम्प्राथ्र्य गणपतिपीठस्थपूगीफलं गृहे स्थापयेत्। इति पुष्पाक्षतप्रक्षेपेण स्थापितसर्वकलशदेवताग्निझ् विसृज्य सर्वदेवपीठानि आचार्याय दद्यात्

ॐ तत्सदद्यॉ इमानि पीठानि सकलसवस्त्राप्रतिमासहितानि सदक्षिणाकानि अमुकगोत्रय अमुकशर्मणे आचार्याय तुॉ। स्वस्तीति प्रतिवचनम्।

ततः-ॐ मया यत्कृतं यथावकाशं यथाज्ञानं यथाशक्ति च अमुककर्म तेन श्री अमुकदेवः प्रीयताम्। इति जलाक्षतक्षेपेण कर्मेश्वरार्पणं कुर्यात्।

ततः शेषयज्ञोपकरणादिकम् ऋत्विग्भ्यो दत्त्वा, साक्षतकरौ सम्पुटीकृत्य-ॐ मया यत्कृतम् अमुकदेवता ”मन्त्रापुरश्चरणाख्यं“ (हवनशान्त्याख्यं वा) यज्ञकर्म तत्कालहीनं भक्तिहीनं श्रद्धाहीनं द्रव्यहीनझ् भवतां ब्राह्मणानां वचनात् श्रीगणपत्याद्यावाहितदेवताप्रसादाच्च सर्वविधैः परिपूर्णमस्त्विति भवन्तो ब्रुवन्तु।। अस्तु परिपूर्णम्, इति ब्राह्मणा ब्रूयुः तत आचार्यः यजमानस्य शिरसि करं धृत्वा -

ॐ भद्रमस्तु शिवं चास्तु महालक्ष्मीः प्रसीदतु। रक्षन्तु त्वां सदा देवाः सम्पदः सन्तु सर्वदा।। इति वदेत्।।