भोज्य एवं पेय पदार्थों के नाम
अचार - सन्धितम्, आसुतम् ।
अण्डा - अण्डः, अण्डम् ।
अदरक - आर्द्रकम् ।
अनाज- अन्नम्, शस्यम् ।
अरहर - आढकी।
आटा- चूर्णम्, पिष्टम् ।
आलू- आलुः ।
इमरती - अमृती ।
इमली - तिन्तङीफलम् ।
इलायची- एला ।
ककड़ी - कर्कटिका ।
कचनार- काञ्चनारः ।
कचौड़ी- कचौरिका, माषगर्भा, शष्कुली, पिष्टिका ।
कचौरी - पिष्टिका ।
कढ़ी- क्वथिता, तेमनम्
।
कद्दू - तुम्बी, अलाबुः ।
कलाकन्द - कलाकन्दः ।
केतली - कन्दुः ।
कॉफी - कफघ्नी ।
खट्टा- अम्लम् ।
खिचड़ी - कृशरा, कृशरः
।
खीर- पायसम्, क्षीरान्नम्
।
खीरा - चर्भटिः ।
खोआ - किलाटः ।
गुलाब जामुन - दुग्धपूपिका ।
गेहूँ- गोधूमः ।
घी- घृतम्, आज्यम्, सर्पिः
।
चटनी - अवलेहः ।
चना-चणकः ।
चमचम- चमनम् ।
चाय - चायम् ।
चावल - तण्डुलः ।
चिउड़ा (चूरा)- चिपिटान्नम्
चीनी- सिता ।
जलपान- जलपानम्, अल्पाहारः, स्वल्पाहारः
।
जलेबी - कुण्डली, कुण्डलिका
।
जौ- यवः ।
टाफी - गुल्यः ।
ठण्डा – शीतलम्, शीतम् ।
तरकारी, सब्जी - व्यञ्जनम्, शाकम् ।
ताजा- अभिनवः ।
तिल- तिलः ।
तीसी - अतसी ।
दही -दधि ।
दहीबाड़ा - दधिवटकः ।
दाल (कच्ची दली हुई)- द्विदलम्
दाल (पकी)- सूपः
दालभरी पूरी- शष्कुली
दालमोट — दालमुद्गः ।
दूध - दुग्धम्, पयः
।
धान – धान्यम्, शालिः ।
नमकीन - लवणान्नम्, लावण्यम्
।
पकवान पक्वान्नम् ।
पका अन्न- सिद्धान्नम्
परबल - पटोलम् ।
पराठा- पोलिका, प्ररोटिका, प्ररोटः
पानी- जलम्, नीरम्, पयः
।
पानीपुडी - जलपूरिका ।
पापड़ -पर्पटः । पुलाव – पुलाकः
।
पुआ - पूपः, पीठिका |
पुदीना - अजगन्धः ।
पूरी - शष्कुली, पूलिका, पूरिका
।
पेड़ा - पिण्डः।
प्याज — पलाण्डुः ।
प्रातःकालीन जलपान- प्रातराशः ।
फुलौरी- माषवटी, पोटली, पुष्पवटी
।
बड़ा - वटकः ।
बताशा - वाताशः ।
बरफी - हैमी ।
बर्फ - हिमम् ।
बालुशाही - मधुमण्ठः ।
बिस्कुट - पिष्टकः ।
बैगन - वृन्ताकम्, भण्टाकी
।
भात - ओदनम्, भक्तम् ।
भाँग - भङ्गा, मातुलानी
।
भिंडी – भिण्डकः
।
मकई - मकायः ।
मक्खन - नवनीतम् ।
मटर- वर्तुलः, कलायः
।
मठरी- मठरम् ।
मलाई – सन्तानिका ।
मसाला- उपस्करः ।
मालपुआ – अपूपः ।
मावा – किलाटः ।
मिठाई - मिष्टान्नम्, मोदकम्, मिष्टम्
।
मिस्री – सिता ।
मुरब्बा – मिष्टपाकः
।
मूंग – मुद्गः ।
मूली – मूलिका ।
रसगुल्ला - रसगोल: ।
रसोई – पाकशाला ।
राजमा- राजमाषः
रायता – राज्यक्तम् ।
रोटी-रोटिका
।
लड्डू – मोदकः, लड्डुकः, लड्डुः ।
लस्सी – दाधिकम् ।
लहसुन – लशुनम् ।
लावा, लैया- लाजाः ।
लौंग – लवङ्गम् ।
शक्कर — शर्करा ।
शरीफा – सीताफलम् ।
शहद – मधु ।
सिंघाड़ा - शृंगाटकम् ।
सरसों - तन्तुकः, सर्षपः
।
सलाद - शदः, सलादः।
साग - शाकः, शाकम्
।
सुपारी - पूगीफलम्, पूगम्
।
सेम – सिम्बा ।
सेवई – सूत्रिका
।
सोंठ- शुण्ठी, शुष्कमार्दकम्
।
सौंफ- शतपुष्पा, सिच्छत्रा, अतिच्छत्रा, मिसिः, मधुरा
।
हलवा- संयावः, संयावकम्, लप्सिका
।
हल्दी – हरिद्रा ।
सब्जी
और मसालों के नाम
मटर - कलायः ।
मसाला – उपस्करः ।
मिर्च - मरीचम् ।
मूली – मूलकम् ।
लहसुन - लशुनम् ।
लौंग - लवंगम् ।
गोभी – गोजिह्वा ।
जीरा – जीरकः ।
टमाटर - रक्ताङ्गः ।
धनियाँ - धान्यकम् ।
नमक - लवणम् ।
परबल - पटोलः ।
पान - ताम्बूलम्,
मुखरञ्जनम् ।
पालक – पालकी ।
पीपर - पिप्पली,
अश्वत्थः ।
प्याज - पलाण्डुः ।
बैगन - वृन्ताकः,
भण्टाकः ।
भिडी - भिडकः ।
लौकी – अलाबुः ।
शलगम – खेतकन्दम् ।
साग – शाकम् ।
सेम – सिम्बा ।
हल्दी – हरिद्रा ।
हींग – हिगुः ।
प्रचलित विदेशी शब्द का
संस्कृत शब्द
विदेशी शब्द संस्कृत शब्द
अंगूठी - अङ्गुलीयकम्
अंग्रेज = आङ्ग्लः
अंग्रेजी - आङ्ग्लभाषा
अखबार - समाचारपत्रम्
अगर - यदि
अदालत - न्यायालय:
अपील - पुनरावेदनम्
अमरूद - आम्रलम्/बीजपूरम् दृढबीजम/पेरुफलम्
अमरूद (वृक्ष) - बीजपूरः
अलमारी - कपाटिका
अस्पताल -
चिकित्सालय:/रुग्णालय:
आईना – दर्पणः
आइस क्रीम - पयोहिमम्
आदमी - मानवः/नरः/मनुष्यः
आप - भवान्
आफ़त - आपात्/दुर्घटना
आबरू - अभिमानः
आमदनी - आय
आलपिन
आलू - आलुकम्
आवारा - भ्रान्तः
आसमान -आकाशः/गगनम्
इंडिया (India) - भारतम्
इरादा - मतिः
इशारा - सङ्केतः
ईख - इक्षु
ईमान - सत्यम्
उपन्यास - उपन्यासः
उर्दू - उर्दू
उस्ताद -
गुरुः/शिक्षकः/निर्देशकः
एग्रीकल्चर (Agriculture) - कृषि:
एग्रोनॉमी (Agronomy) - कृषिविज्ञानम्
एहसान - कृपा
ऐनक - उपनेत्रम्
ऑपरेशन -शल्यचिकित्सा
ऑफिसर - अधिकारी
औरत - स्त्री/नारी
औलाद - अपत्यः/तनुजः
कप - चषकः
कबूतर - कपोतः
कलेक्टर - संग्राहकः
काजू - काजवम्
कारीगर - शिल्पी/कारुकः
किचन - पाकशाला
किताब -पुस्तकम्, ग्रन्थः
कुर्ता - युतकम्/कञ्चुकः
कुर्सी - आसन्दिका
केक - स्निग्धपिष्टकम्
कैंची -कर्तरी
कैलेंडर -दिनदर्शिका
कॉपी - लेखनपुस्तिका
कॉलेज - महाविद्यालयः
कोर्ट - न्यायालयः
खत - पत्रम्
खारिज - निरस्तम्/निराकृतः
खिड़की – गवाक्षः
खिलौना - क्रीडनकम्
खुश
-प्रसन्नः/प्रफुल्लितः/मुदितः
गंदा - अस्वच्छम्
गमला - द्रोणपुष्पम्
गमला - गोमला
गलीचा - कुथः
गवाह - साक्षी
ग्राउंड -क्षेत्रम्
ग्लास - चषकः
चश्मा -उपनेत्रम्
चाक - सुधाखण्डः
चाकू - छुरिका
चाबी -कुञ्जी
चाबी - कुञ्चिका
चाय - चायम्
चालाक - चतुरः
चॉकलेट - चाकलेहः
जज - निर्णायकः
जमीन -भूमिः
जलेबी - मृतशष्कुली
जिला – जनपदम्
जिल्द - प्रावरणम्
जीरो (Zero) - शून्यम्
जुकाम - प्रतिश्यायः
जुलाहा - तन्तुवायः
जूस - जूष
जेल (Jail) -कारागृहम्
ज़ेवर - आभूषणम्
टमाटर - हिण्डीरः/रक्ताङ्गः
टाइफाइड- संनिपातज्वरः
टाइम टेबिल- समयसारिणी
टॉफी,
मीठी
गोली- गुल्यः
टी पार्टी - सपीतिः
प्रीतिभोजः ।
टूथपेष्ट- दन्तपिष्टकम्
टोस्ट- मृष्टापूपः ।
टेबल –उत्पीठिका
टैक्स- करः
ट्रैक्टर- खनियन्त्रम्
ठंढ़ा- शीतलः
ठग- वंचक:
ट्रेन - रेलयानम्
ठग – वञ्चकः
डस्टर- मार्जकः
डाइंगरूम- भोजन गृहम्
डबलरोटी - अभ्यूषः ।
डेमोक्रेसी (Democracy) - प्रजातन्त्रम्/जनतन्त्रम्
डॉक्टर -चिकित्सकः/वैद्यः
तंबाकू - तमाखुः/ताम्रकूटः
तकिया - उपधानम्/शिरोधानी
तबला -मुरजः
तलाक - सम्बन्धविच्छेदम्
तहज़ीब - संस्कृतिः/शिष्टता
तारीख - दिनाङ्कः
तेज - द्रुत/तीव्र
तोप - तोपः
दफ्तर -कार्यालयः
दरवाजा -द्वारम्
दर्जी -सौचिकः
दलाल - शुल्काजीवः
दवा - ओषधिः
दवा -औषधम्
दीवार -भित्तिः
दुकान - आपणः
धम्म = धर्म
नगाड़ा - दुन्दुभिः
नमक -लवणम्/सैन्धवम्
नर्स - परिचारिका/अनुवैद्या
पंखा - व्यजनम्
पगड़ी - शिरोवेष्टनम्
पटाखा - विस्फोटम्
पतलून - जङ्घावस्त्रम्
पलक – पक्ष्म
पलंग - पर्यङ्कः
पाजामा - पायदामः
पाती - पत्रम्
पानी -
जलम्/तोयम्/अम्बुः/आपः
पार्लियामेंट (Parliament) - संसदः
पिज़्ज़ा (Pizza) -
पुलिस -आरक्षकः
पुलिस (Police) - आरक्षी
पैंट - ऊरुकम्
पेंसिल - तूलिका
पेन -लेखनी
पेपर – पत्रम्
प्लेट - आस्थालिका
फालतू - वृथा
फीता - पट्टबन्धः
फीस - शुल्कम्
फोटो - चित्रम्
बजट (Budget) - अर्थसङ्कल्पम्
बटन - कड्मलः
बदहजमी - अपचः
बरामदा - वरण्डः
बर्फी - हैमी
बस - बसयानम्
ब्रेड - मृदुरोटिका ।
बाजार - विपणिः
बारिश - वर्षा
बालिग - युवक:/प्रौढः
बाल्टी - द्रोणी
बिस्कुट -पिष्टकः
बुखार - ज्वरः
बुनियाद - आधारः
बुलबुल - बुलबुलः
बूट - उपानहः
बेकार -वृथा
बेगम - भार्या/पत्नी
बैटरी – विद्युत्कोषः
बेड - शय्या
ब्लाउज - कञ्चुलिका
मकान -गृहम्
मजदूर -श्रमिकः
मजहब - पन्थः/धर्मः
मजिस्ट्रेट - दण्डाधिकारी
माचिस - अग्निपेटिका
मानसून - वर्षर्तुः
मुश्किल - काठिन्यम्
मुसलमान -मुस्लिमः
मेहनत -श्रमः/परिश्रमः
मोटर - मोटरम्
मोबाइल फोन - दूरभाषः
मौसम - वातावरणम्
यूनिवर्सिटी -विश्वविद्यालयः
राष्ट्र -राष्ट्रम्
रिक्शा -त्रिचक्रिका
रिपोर्ट -वृत्तान्तः
रेडियो - आकाशवाणी
रेल (Rail) - रेलम्/लौहपथम्/धूम्रशकटम्
रेलगाड़ी -
शतशकटीयानम्/रेलयानम्
रेस्तरां - अल्पाहारगृहम्
रोटी -रोटिका
रोशनदान - गवाक्षः/वातयानम्
लंच - सहभोजः ।
लाइब्रेरी - पुस्तकालयः
लालटेन -
आवृत्तदीपिका/काचदीपः
लाश - शवः/मृतशरीरम्
लीची - लीचिका
लूट - लुण्ठन्
लैंप – नेयदीपः
लॉक - तालः
वकील – अधिवक्ता
वॉलपेपर - भित्तिपत्रम्
विज्ञान -विज्ञानम्
विस्किट – सुपिष्टकम् ।
वोट - मतम्
शक्कर = शर्करा
शराब - मदिरा/मद्यम्
शहद - मधु
शहीद - बलिदानी/हुतात्मा
शादी -विवाहः
शुक्रिया -धन्यवादः
संतरा -नारङ्गम्
संस्कृत - संस्कृतम्
समोसा - शृगाटकम्
सरकार = सर्वकार
साइकोलॉजी (Saikoloji) = मनोविज्ञानम्
साफ - स्वच्छम्/निर्मलम्
साल - वर्षम्
सिटी - नगरम्
सिनेमा (Cinema) -चलच्चित्रम्
सुबह -प्रातः कालम्/उषा
सूरज - सूर्यः/भानुः/रविः/दिनकरः
सैंडविच- सम्पुटाशः
स्कूल - विद्यालयः
स्कूल (School) - पाठशाला
स्टेशन (Station) - स्थानकम्
हकीम - वैद्यः
हज़म - पाचनम्
हिंदुस्तान -भारतम्
हैट – शिरस्त्राणम्
शरीर के अंगों के नाम
अँगूठे के पास वाली अँगुली -
तर्जनी
अंगुली - अंगुलिः ।
अंगूठा - अंगुष्ठम् ।
आँख - अक्षि, चक्षु, नेत्रम्, नयनम् ।
आँख की पुतली - कनीनिका
आँत - अन्त्रम्
आवाज - वाणी, ध्वनिः ।
एड़ी - पार्ष्णिः
ओठ - ओष्ठः ।
कनपटी - गण्डः
कनिष्ठा के पास वाली अँगुली -
अनामिका
कन्धा - स्कन्ध
कन्धा - स्कन्धः ।
कन्धे की हड्डी - जत्रु
कमर - कटिः ।
कलाई - मणिबन्धः
कलेजा - वृक्कः, वृक्कम् ।
कान - कर्णः ।
खून - रक्तम्, शोणितम्, रुधिरम् ।
गर्दन - ग्रीवा, कण्ठः ।
गला - गलः ।
गाल - चिबुकम्
घुटना - जानुः ।
चर्बी - वसाः, मेदस् ।
चुटकी - छोटिका
चूतड़ - नितम्बः ।
चोटी - शिखा ।
छाती - वक्षः, उरः ।
जाँघ - जंघा, उरुः ।
जीभ - जिह्वा, रसना ।
तोंद - तुन्दम् ।
थप्पड़- चपेटा
दाँत - दन्तः, रदनः ।
दाढ़ी - कूचंम्,
धमनी - शिरा
नख- नखः, नखम्,
नस - शिरा,
नाक - नासिका,
नाड़ी - स्नायुः,
पञ्जा - पञ्चाङ्गुलम्
पलक - पक्ष्मः,
पाँव - चरणः, पादः ।
पीठ – पृष्ठम् ।
पेट - उदरम् ।
प्लीहा - गुल्मः
बाल - केशः, शिरोरुहः ।
मन - मनः, चेतः ।
मल - मलम्, विष्ठा, पुरीषम् ।
मसूढा - काकुदम्
मांस - मांसः, मांसम् ।
माथा - ललाटम् ।
मुख - वक्त्रम्
मूंछ - श्मश्रु ।
रक्त - शोणितम्
रज - रजः, धूलिः ।
रीढ़ - मेरुदण्डम्
लार - लाला ।
शरीर - शरीरम्, देहः ।
शिर - शिरः, शीर्षम् ।
श्वेत केश - पलितम्
हड्डी के अनदर की वसा - मज्जा
हथेली - करतलम्
हाथ - सरः, हस्तः, पाणिः ।
होठ - अधरोष्ठः
शिक्षण - सम्बन्धी
अध्यापक - अध्यापकः,
शिक्षकः ।
इन्सपेक्टर – निरीक्षकः ।
इम्तिहान – परीक्षा ।
कलम - लेखनी,
कलमः ।
कागज – कागदः ।
कापी - संचिका,
पुस्तिका ।
कालिज – महाविद्यालयः ।
कुर्सी – आस्यन्दिका ।
क्लर्क - करणिकः,
लिपिकः ।
क्लास - कक्षा,
श्रेणी, वर्गः ।
खल्ली - खटिका ।
खेल - क्रीडनम्,
क्रीड़ा, खेला ।
गेंद - कन्दुकः ।
गैरहाजिरी - अनुपस्थितिः ।
घड़ी - घटिका ।
घंटा - होरा ।
घंटी - घण्टिका ।
चान्सलर - कुलाधिपतिः ।
वाइसचान्सलर - कुलपतिः ।
छड़ी - वेत्रम्,
यष्टिः ।
छात्र - अध्येता,
छात्रः, विद्यार्थी ।
छात्रा - छात्रा,
अध्येत्री, विद्यार्थिनी ।
छुट्टी - अवकाशः ।
जिल्द - प्रावरणम् ।
झगड़ा - विवादः,
कलहः ।
झाड़ना - मार्जनम् ।
टेबुल - फलकम् ।
डस्टर - मार्जकः ।
डाइरेक्टर – निर्देशकः, निदेशकः ।
डिसिप्लिन - अनुशासनम् ।
दवात - मसीपात्रम् ।
दुपहर - मध्याह्नः ।
नंम्बर - अंकः,
अङ्कः ।
निब - लेखनीमुखम् ।
पढ़ना - पठनम्,
अध्ययनम् ।
पढ़ाना - पाठनम्,
अध्यापनम् ।
पन्ना - पत्रम् ।
परीक्षा - परीक्षा ।
परीक्षा देने वाला - परीक्षार्थी ।
परीक्षा लेने वाला - परीक्षकः ।
पाठशाला - पाठशाला,
विद्यालयः ।
पाठ्यपुस्तक - पाठ्यपुस्तकम् ।
पेंसिल - तूलिका,
वर्तिका ।
प्रिंसिपल - प्रधानाचार्यः ।
प्रोफेसर - प्राध्यापकः,
व्याख्याता ।
फर्नीचर - उपस्करः ।
फांउटेनपेन - धारालेखनी,
निर्झरिणी ।
फुटबॉल - पादकन्दुकः ।
बस्ता - वेष्टनम् ।
ब्लैकबोर्ड - श्यामफलकः,
कृष्णपटः ।
मेज - फलकम् ।
यूनिर्वसिटी – विश्वविद्यालयः ।
रजिस्टर - पंजिका ।
रबर - घर्षकः ।
सवाल – प्रश्नः ।
स्कूल – विद्यालयः ।
स्याही - मसी ।
स्लेट – अश्मपट्टिका ।
हाजिरी – उपस्थितिः ।
सम्बन्ध-बोधक शब्द
अनजान - अनभिज्ञः,
अज्ञः, मूर्खः ।
औरत - स्त्री,
नारी, महिला ।
एकलौता - एकलः,
एकाकी ।
खानदान - वंशः,
कुलम् ।
गाभिन - गर्भिणी ।
चचेरा भाई- पितृव्यपुत्र:/पितृव्यज:
चाचा - पितृव्यः ।
चाची - पितृव्यपत्नी ।
छोटा भाई - अनुजः ।
छोटी बहन - अनुजा ।
जंवाई - जामाता ।
जीजा - भगिनीपतिः ।
जेठ- ज्येष्ठः पत्यग्रजः
जेठानी- ज्येष्ठा
दामाद- जामाता
दादा - पितामहः ।
दादी - पितामही
दादा (बाबा) - पितामहः
दुश्मन - शत्रुः,
रिपुः, अरिः ।
दूती - दूती ।
देवर - देवरः ।
देवरानी - याता ।
दोस्त- सखा / मित्रम् / वयस्यः / सुहृद् / सार्थी
ननद - ननान्दा ।
नाती - नप्ता ।
नाना - मातामहः ।
नानी - मातामही ।
नौकर - सेवकः,
भृत्यः, परिचारकः ।
नौकरानी - परिचारिका,
सेविका ।
पति - पतिः ।
पतोहू - पुत्रबधूः,
वधूः ।
परदादी - प्रपितामही
पिता - पिता/जनकः/ तातः
पुत्र - आत्मजः,
पुत्रः ।
पुत्री - आत्मजा,
पुत्री, कन्या, तनया ।
पोता - पौत्रः ।
पोती - पौत्री ।
परनाना - प्रमातामहः
पति- पतिः/भर्त्ता/वरः
पत्नी- अर्धाङ्गिनी/पत्नी/भार्या/जाया
बड़ा भाई - अग्रजः ।
बहिन - भगिनी,
स्वसा ।
बहनोई- आवुत्तः /भगिनीपतिः
भतीजा - भ्रातृपुत्रः,
भ्रातुष्पुत्रः ।
भतीजी - भ्रातृसुता,
भ्रातुष्पुत्री ।
भाभी (भौजी) - भ्रातृजाया, प्रजावती, भामिनी ।
भाई - भ्राता ।
भानजी- भागिनेयी/ स्वस्रीया
ममेरा भाई- मातुलपुत्र:/मातुलेय:
माता / माँ - माता, जननी, अम्बा ।
मामा - मातुलः ।
मामी - मातुली, मातुलानी ।
मालिक - स्वामी,
प्रभुः ।
मित्र - वयस्यः,
मित्रम्, सखा, सुहृत् ।
यार - उपपतिः,
जारः ।
रिश्तेदार - बन्धुः,
ज्ञातिः ।
वेश्या - वेश्या,
गणिका ।
सखी - आलिः,
वयस्या, सखी ।
सगा भाई - सहोदरः ।
सगी बहिन- सहोदरा
समधिन - सम्बन्धिनी ।
समधी - सम्बन्धी ।
सहेली- आलिः/ वयस्या/सखी/सहचरी
ससुर - श्वशुरः ।
साला - श्यालः ।
साली- श्याली/श्यालिका
साढू- श्यालिपतिः, साढोकः
सास - श्वश्रूः ।
सौतेला भाई- विमातृजः
सौतेली माँ - विमाता ।
हिस्सेदार (गोतिया) - दायादः ।
संस्कृत में सम्बन्धियों के नाम
फलों
के नाम
अंजीर
- अंजीरम् ।
अखरोट
– अक्षोटः
।
अङ्गूर
- द्राक्षा, मृद्वीका, स्वाद्वी
अनार
- दाडिमम् ।
अनार
(बिदाना) - निर्बीजम्, द्राक्षाफलम् ।
अमरूद
- आम्रलम्/बीजपूरम् दृढबीजम/पेरुफलम्)
अमरूद
– पारुकम्
।
अमावट
- आम्रातकम् ।
आँवला
- आमलकम् / आम्रातकम्
आम – आम्रम् ।
इलायची
- एला) इमली - अम्लिका)
ईख
- इक्षुः ।
ककड़ी
– कर्कटिका
।
कचनार
- कोविदारम्
कच्चा
फल - शलाटुः
कटहल
- पनसम्
कत्था
– कपित्थम्
।
कदम्ब
- कदम्बः, नीपफलम्
।
करौंदा
- करमर्दः
कागजी
नीबू - निम्बूकम्, जम्बीरकम् ।
काजू
– काजवम्
।
किशमिश
- शुष्कद्राक्षा
केला
– कदलीफलम्
।
खजूर
– खजूरम्
।
खरबूजा
– चित्रफलम्
।
खीरा
– क्षीरी
।
खीरा
(खरबूज) - उर्वारुकम्, त्रपुषम्
खुमानी
– क्षुमानी
।
गूलर
– उदुम्बरम्
।
चिरौंजी
- प्रियालम्
छुहारा
- शुष्कखर्जूरम्, क्षुधाहरम्
जामुन
– जम्बूफलम्
।
तरबूज
– तारबूजम्, कर्कारुकः ।
नारंगी
– नारंगम्
।
नारियल
– नारिकेलम्
।
नासपाती
– अमृतफलम्
।
नींबू
- जम्बीरम्, निम्बुकम्
पपीता
- मधुकर्कटी, एरण्डफलम्
पपीता
– मध्वेरण्डः
।
पिस्ता
– अंकोलम्
।
पोस्ता
– पौष्टिकम्
।
फूट
ककड़ी - उर्वारुकम्
बड़हल
– लकुचम्
।
बादाम
– वातादम्
।
बेर
- कर्कन्धुः,बदरीफलम्
।
बेल
– श्रीफलम्, बिल्वः ।
मकोय
– स्वर्णक्षीरी
।
मखाना
- मखान्नम्, मखान्नः
।
मुसम्मी
– मातुलुंगः
।
मूंगफली
- कलायः
मेवा
– शुष्कफलम्
।
लीची
- लीचिका
शरीफा –
सीताफलम् ।
संतरा - नारङ्गम्
सहतूत
- तूलम्
सिंघाड़ा
- शृङ्गाटकम्
सुपारी
- पूगः, पूगीफलम्
।
सेव
– सेवम्
।
हड़ - हरीतकी
पेड़ों
तथा फूलों के नाम
अड़हुल - जपा ।
आम - आम्रः,
रसालः ।
कनेर - कर्णिकारः ।
कमल - कमलम्,
पङ्कजम् ।
कटहल - पनसः ।
कुमुद की लता - कुमुदिनी
चमेली - मालती ।
चम्पा - चम्पकः ।
चीड़ - भद्रदारुः ।
जवाकुसुम - जपापुष्पम् ।
जामुन -जम्बूः ।
जूही – यूथिका ।
देवदार – देवदारुः ।
धतूरा – धत्तूरः ।
नारियल – नारिकेलः ।
नीम – निम्बः ।
नेवारी – नवमालिका ।
पराग - मकरन्दः,
पुष्परजः ।
पाकड़ - प्लक्षः,
पर्कटीः ।
पीपल – अश्वत्थः ।
खैर – खदिरः ।
गुलदस्ता – स्तबकः ।
गुलाब - पाटलम्,
स्थलपद्यम् ।
गूगल – गुग्गुलः ।
गेंदा – गन्धपुष्पम् ।
फूल - पुष्पम्,
प्रसूनम् ।
बड़ - न्यग्रोधः,
वटः ।
बेंत – वेतसः ।
बेल – बिल्वः ।
बेला – मल्लिका ।
महुआ – मधूकः ।
रात की रानी – रजनीगन्धा ।
शीशम – शिंशपा ।
साल का पेड़ – सालः ।
सेमर – शाल्मली ।
हरसिगार – शेफालिका ।
पशु-पक्षियों
के नाम
अजगर - अजगरः ।
उल्लू - उलूकः, कौशिकः ।
उष्ट्रः काला हिरण - कृष्णसारः
ऊँट - उष्ट्रः ।
ऊँट - क्रमेलकः,
एक वर्ष का बछड़ा - वष्कयः
कछुआ – कच्छपः ।
कछुआ - कच्छपः, कूर्मः
कठोड़ा - दार्वाघाटः ।
कबूतर - कपोत, पारावतः ।
कुतिया - सरमा, शुनी ।
कुत्ता - कुक्कुरः, सारमेयः
कुत्ता - कुक्कुरः, श्वा, सारमेयः कौलेयकः ।
केकड़ा - कर्कटः,
कोयल - कोकिला, परभृतः ।
कौआ - काकः, वायसः, ध्वांक्षः ।
खरगोश - शशः
खरगोश – शशकः ।
गदहा - खरः, गर्दभः, रासभः ।
गाय - गौः, धेनुः ।
गिलहरी - चिक्रोडः, काष्ठमार्जारः, वृक्षमार्जारः
गीदर - श्रृगालः, गोमायुः ।
गीध - गृधः ।
गैंडा – गण्डकः ।
घड़ियाल - ग्राहः
घोड़ा - अश्वः, घोटकः ।
चकोर – चक्रवाकः ।
चीता - चित्रकः, शार्दूलः
चील - गृद्धः ।
चूहा,चूही – मूषिकः, मूषिका,
छिपकली – गृहगोधिका ।
तेंदुआ – तरक्षुः ।
तोता - शुकः, कीरः ।
नीलकण्ठ – चाषः ।
नीलगाय - गवयः, वनधेनुः
पतंगा – शलभः ।
बकरा - अजः, छागः
बकरी - अजा ।
बगुला – बंकः ।
बतख – बतकः ।
बतेर - लावः ।
बन्दर - कपिः, शाखामृगः, कीशः, वानरः
बन्दर – वानरः,कपिः ।
बाघ – व्याघ्रः ।
बाघिन - व्याघ्री
बाज – श्येनः ।
बिच्छू – वृश्चिकः ।
बिल्ला – मार्जारः ।
बिल्ली – मार्जारी ।
बैल - बलीवर्दः, वृषभः
भालू - भल्लूकः ।
भेड़ - मेषः, एडकः, ऊर्णायुः
भेड़िया - बृकः ।
भेड़िया - वृकः, ईहामृगः
भैस - महिषी ।
भौंरा - षट्पदः, भ्रमरः ।
मकड़ी - लूता ।
मगर - मकरः ।
मछली - मीनः, मत्स्यः (स्त्री-मत्सी)।
मधुमक्खी - मधुमक्षिका, मधुमक्षः, मधुमक्षा ।
मादा बगुला – बकी ।
मैना - सारिका ।
मोर, मोरनी - मयूरः, मयूरी ।
लङ्गूर - लाङ्गुलिः
लोमड़ी - लोमशा, लोमाली, लोमशः
शिकारी कुत्ता - कालेयकः
शेर - सिंहः, मृगपतिः ।
साँप - सर्पः, नागः, विषधरः ।
सारस - सारसः ।
हंस - हंसः, मरालः ।
हंसी - वरटा, हंसी ।
हथिनी - करिणी, हस्तिनी
हाथी - गजः, करी, दन्ती ।
हाथी का बच्चा - कलभः, करिशावकः
हिरन - मृगः, हरिणः ।
हिरन का बच्चा - हरिणकः, मृगशावकः ।
गाँव, शहर एवं उनके प्रमुख सम्बन्धी
अदालत - अधिकरशणम् ।
अर्दली - प्रेष्यः ।
आँगन - अजिरम् ।
आम रास्ता - जनमार्गः ।
कमरा - कक्षः ।
कमिश्नर - आयुक्तः ।
कमीशन - आयोगः ।
कसम - शपथम् ।
काँच - काचः ।
गली - वीथिका ।
कारपोरेशन - निगमः ।
किवाड़ - कपाटम् ।
कुटिया - कुटी ।
कैबिनेट - मन्त्रिपरिषद् ।
कोठी - प्रासादः ।
कोठरी - लघुकक्षः ।
कोतवाली - कोटपालिका ।
खम्बा - स्तम्भः ।
खिड़की - गवाक्षः,
वातायनम् ।
मकान - भवनम् ।
गवाह - साक्षी,
साक्ष्यम् ।
गवर्नर - राज्यपालः ।
गाँव - ग्रामः ।
घूस - उत्कोचः ।
घूसखोर - उत्कोचग्राही ।
चौड़ी सड़क - रथ्या ।
चौराहा - चतुष्पथः ।
जज - न्यायाधीशः,
अधिकरणिकः ।
जुर्माना - अर्थदण्डः ।
झोपड़ी - पर्णशाला,
उटजः ।
टीन - त्रपुः ।
डाइनिंग रूम - भोजनगृहम् ।
ड्राइंग रूम – उपवेश-गृहम् ।
थाना - रक्षिस्थानम् ।
दीवार - भित्तिः ।
द्वार - द्वारम् ।
नाली - प्रणालिनी ।
पक्की सड़क - दृढ़मार्गः,
राजमार्गः ।
पहरेदार - यामिकः ।
पार्क - पुरोद्यानम् ।
पोर्टिको - प्रकोष्ठः ।
प्लास्टर - प्रलेपः ।
फर्श - कुट्टिमम् ।
बराण्डा - वरण्डः ।
बाथरूम - स्नानागारम् ।
मजिस्ट्रेट - दण्डाधिकारी ।
महल - प्रासादः ।
मुकदमा - अभियोगः ।
मुख्यमन्त्री - मुख्य मन्त्री ।
मुद्दई - अभियुक्तः ।
मुद्दालह - अभियोक्ता ।
मंडप - मण्डपः ।
म्युनिसिपैलिटी - नगरपालिका ।
राजमहल - राजभवनम् ।
राजा - नृपः,
राजा ।
रानी - राज्ञी ।
राष्ट्रपति - राष्ट्रपतिः ।
लकड़ी - दारुः,
काष्ठम् ।
लोकसभा - संसद ।
लोकसभा का सदस्य - सांसद ।
वकील - प्राड्विवाकः,
वाक्कीलः ।
शहर - नगरम् ।
सड़क - मार्गः ।
सजा - दण्डः ।
सभासद - सदस्यः,
सभासद् ।
सरकार - सर्वकारः ।
सिनेमा - चलचित्रम् ।
सीमेण्ट - अश्मचूर्णम् ।
स्टोर रूम - भाण्डागारम् ।
हाईकोर्ट - उच्चन्यायालयः ।
हाट - हट्टः ।
खेल सम्बन्धी
अलमारी - काष्ठमञ्जूषा ।
उत्तर - उदीची,
उत्तरः ।
कुर्सी - आसन्दिका ।
खाट - खट्वा
घड़ी - घटिका
टेनिस का खेल - प्रक्षिप्त-कन्दुक-क्रीडा
।
डेस्क - लेखन-पीठम् ।
खेल - क्रीडनम्,
क्रीडा, खेला ।
गेंद - कन्दुकः ।
ग्रीष्म ऋतु - निदाघः,
ग्रीष्मकालः ।
घण्टा - होरा ।
बैडमिंटन – पत्रिक्रीडा ।
मिनट – कला ।
मैच - क्रीडा-प्रतियोगिता ।
दक्खिन – दक्षिणा ।
दिन - दिवसः,
दिनम् ।
दिशा - काष्ठा,
दिशा ।
दोपहर - मध्याह्नः ।
दोपहर के पहले का समय – पूर्वाह्नः
।
दोपहर के बाद का समय - अपराह्नः ।
जाल - जालम्,
पच्छिम - प्रतीची,
पश्चिमः ।
पूर्व - प्राची,
पूर्वः ।
सुबह - प्रत्यूषः,
प्रातः, प्रभातम् ।
फुटबाल - पादकन्दुकः ।
बजे – वादनम् ।
रात - रात्रिः,
विभावरी, निशा ।
रेफरी – निर्णायकः ।
रैकेट – काष्ठपरिष्करः ।
बरसात - प्रावृट्,
वर्षाकालः, पावसः ।
बालीबाल - क्षेपकन्दुकः,
हस्तकन्दुकः ।
सप्ताह – सप्ताहः ।
सूर्यास्त समय - प्रदोषः ।
रेकेंड – विकला ।
सोफा - पर्यङ्कः ।
स्टूल – संवेशः ।
स्नातक - समावृत्तः,
स्नातकः ।
हॉकी का खेल – यष्टिक्रीडा ।
कीड़े-मकोड़ों
के नाम
कीड़ा –
कीटः ।
खटमल –
मत्कुणः ।
गिरगिट –
सरटः ।
गिलहरी –
चिक्षुरः ।
चींटी –
पिपीलिका ।
छिपकली –
पल्ली ।
जू – यूका ।
जोंक –
जलौका ।
झींगुर –
झिल्कः ।
दीमक –वल्मीकः ।
फतिंगा –
शलभः ।
मकड़ी –
लूता ।
मक्खी –
मक्षिका ।
मच्छड़ –
मशकः ।
मेढक –
मण्डूकः, भेकः ।
लीख - लिक्षः,
लिक्षा ।
गृह-सज्जा-सम्बन्धी
नाम
आईना - दर्पणः,
मुकुरः ।
आँगन - अजिरम्,
अङ्गणम् ।
ईट – इष्टका ।
ऊखल – उलूखलम् ।
कड़ाही - कटाहः,
स्वेदनी ।
किला – दुर्गम् ।
कुंआँ – कूपः ।
खड़ाऊँ – पादुका ।
खटिया – खट्वा ।
खपड़ा – खर्परः ।
खाई – परिखा ।
खिड़की - गवाक्षः,
वातायनम् ।
खूंटी – नागदन्तः ।
गिलास – लघुपात्रम् ।
घड़ा - घटः,
कुम्भः ।
घर - गृहम्,
निवासः ।
चटाई – कटः ।
चम्मच - चमसः,
दर्विः ।
चबूतरा – चत्वरम् ।
चहारदिवारी - प्राकार: ।
चादर – प्रच्छदः ।
चीमटा – सन्दंशः ।
चूल्हा – चूल्लिका ।
चौका – महानसः ।
सन्दूक – मंजूषा ।
सीड़ी – सोपानम् ।
सूप – शूर्पः ।
स्टोव – उद्ध्मानम् ।
हवेली - प्रासादः,
अन्तःपुरम् ।
चौकी – चतुष्किका ।
छज्जा – कपोतपालिका ।
छत – छदिः ।
छप्पर – छदिः ।
छाता - छत्रम्,
आतपत्रम् ।
जूता – उपानहः ।
झाडू – सम्मार्जनी ।
तकिया - उपधानम्,
उपबर्ह ।
तवा - कन्दुः ।
थाली - थालिका,
स्थालिका ।
दरवाजा – द्वारम् ।
दीपक – दीपकः ।
पलंग - पल्यङ्कः,
पर्यकः ।
प्याला – चषकः ।
प्लेट – शराबः ।
फाटक – बहिर्द्वारम् ।
बगीचा - वाटिका,
उद्यानम् ।
बर्तन – पात्रम् ।
बरामदा – अलिन्दम् ।
बाल्टी – उदञ्चनम् ।
बावड़ी – वापिका ।
बिस्तर - स्रस्तरम्,
शय्या ।
महल – भवनम् ।
मूसल – मुसलम् ।
रस्सी – रज्जुः ।
राख – भस्मः, आस्तरणम् ।
लोटा - करकः,
जलपात्रम् ।
हाँड़ी - हण्डिका ।
वस्त्रों
के नाम
ऊनी - रांकवम्,
ऊर्णम् ।
ओढ़नी – प्रच्छदपटः ।
ओवरकोट – बृहतिका ।
अंगरखा – अंगरक्षिका ।
अंगोछा – गात्रमार्जनी ।
कम्बल – कम्बलः ।
कपड़ा - वस्त्रम्,
चीरम्, वसनम् ।
कुर्ता - कन्चुकः,
निचोलः ।
कोट – प्रावारः ।
गद्दा – तूलसंतरः ।
गलेबन्द – गलबन्धनांशुकम् ।
चादर - शय्याच्छादनम्,
चोली – कंचुकी ।
जाँघिया – अर्धोरुकम् ।
टोपी – शिरच्छदः ।
धोती - अधोवस्त्रम् ।
पगड़ी – उष्णीषम् ।
परदा - यवनिका,
तिरस्करिणी ।
पायजामा – पादयामः ।
पेटीकोट – अन्तरीयम् ।
पैंट – आप्रपदीनम् ।
बिछौना - शय्या,
आस्तरणम् ।
मोजा – पादत्राणम् ।
रजाई - तूलिका,
नीशारः ।
रुमाल – करवस्त्रम् ।
शेरवानी – प्रावारकम् ।
सलवार – स्यूतवरः ।
साड़ी – शाटिका ।
सूती – कार्पासम् ।
स्वेटर – ऊर्णावस्त्रम् ।
प्रसाधन
सामग्री
अंगूठी - अंगुलीयकम्,
मुद्रिका ।
आईना - मुकुरः,
दर्पणः ।
इत्र - गन्धतैलम् ।
कंधी - कंकतिका,
प्रसाधनी ।
काजल - कज्जलम्,
अञ्जनम् ।
ड्रेसिंग टेबल - श्वङ्गारफलकम् ।
दाँत का ब्रश - दन्तधावनम् ।
नेल पालिश - नखरंजनम् ।
पाउडर - चूर्णकम् ।
बिन्दी – बिन्दुः ।
मेंहदी - मञ्जिष्ठा ।
लिपिस्टिक - ओष्ठरंजनम् ।
साबुन - फेनिलम् ।
सिंगारदान - शृङ्गाराधानम्,
शृङ्गारपेटिकम् ।
सिन्दूर - सिन्दूरम् ।
स्नो - हैमम् ।
आभूषणों
के नाम
कंगन - कंकणम् ।
कान की बाली - कुण्डलम् ।
गहना - अलङ्कारः,
आभरणम् ।
घुंघरू - किंकिणी ।
चूड़ी - काचवलयः,
काचवलयम् ।
बाजूबन्द - केयूरम्,
अंगदम् ।
माला - लम्बनम्,
ललन्तिका, माला ।
मुकुट - मुकुटम् ।
मोती का हार - मुक्तावली,
मुक्ताहारः ।
टिकुली - ललाटाभरणम् ।
नथ - छोलिका,
नासाभरणम् ।
नाक का फूल - नासापुष्पम् ।
पहुँची - कटकः,
आवापकः ।
पुष्पमाला - स्रक्,
पुष्पमाल्यम् ।
सोने का कड़ा - कटकः,
कङ्कणम् ।
हँसुली - ग्रैवेयकम् ।
हार - हारः ।
खनिज-पदार्थ
अबरख - अभ्रकम् ।
इस्पात - अयः,
आयसम् ।
कांसा - कांस्यम् ।
गन्धक - गन्धकः ।
चाँदी - रजतम् ।
जस्ता - यशदम् ।
टिन - त्रपुः ।
ताँबा - ताम्रकम् ।
पारा - पारदः ।
पीतलः - पीतलम्, रीतिः
।
फिटकिरी - स्फटिका ।
मोती - मौक्तिकम्,
मुक्ता ।
राँगा - रङ्गम् ।
लोहा - लौहम् ।
सीसा - काचः ।
सोना - सुवर्णम्,
हाटकम्, काञ्चनम् ।
स्टेनलेस स्टील - निष्कलंकायसम् ।
हीरा - हीरकः ।
वाद्ययन्त्र
ढोल - पटहः ।
ढोलक - ढौलकः ।
तबला - मुरजः ।
नगाड़ा - दुन्दुभिः ।
बाँसुरी - मुरली,
वंशी ।
बिगुल - संक्षाशंखः ।
बैंड - वादित्रगणः ।
सारङ्गी - सारङ्गी ।
सितार - वीणा ।
हारमोनियम - मनोहारिवाद्यम् ।
समूह-बोधक
शब्द
ईंट – इष्टका ।
कहार - कहारः जलवाहः ।
कारीगर - शिल्पी,
कारुकः ।
किसान - कृषकः,
कृषीबलः ।
कुम्हार - कुम्भकारः,
कुलालः ।
कैंची - कर्त्तरी,
छेदनी ।
खेत - क्षेत्रम्,
वप्रः ।
ग्वाला - गोपालकः,
गोपः ।
चमार - चर्मकारः ।
चरवाहा - वाहीकः ।
चाकू - छुरिका ।
चित्रकार - चित्रकारः ।
जुआरी - द्यूतकारः ।
जुलाहा - तन्तुवायः ।
झाड़ - सम्मार्जनी ।
ठग - वञ्चकः ।
ढोल - आनकः,
पटहः ।
तागा - सूत्रम् ।
तेली - तैलकारः,
तैलिकः ।
दरवान - प्रतीहारः,
द्वारपालः ।
दर्जी - सूचकः,
सूचीकारः ।
धोबी – रजकः ।
नाई - नापितः ।
नौकर - भृत्यः,
प्रैष्यः, सेवकः ।
पेटी - पेटिका,
मञ्जूषा ।
पंडा - देवलः ।
बढ़ई - तक्षकः,
स्थपतिः, वर्धकिः ।
बाजा - वाद्यम्,
वादनम् ।
भिखारी - भिक्षुकः ।
मजदूर - कर्मकरः,
भारवाहः, श्रमिकः ।
मजदूरी - भृतिः,
पारिश्रमिकम् ।
मशीन - यन्त्रम् ।
मल्लाह - नाविकः,
धीवरः ।
महावत - हस्तिपकः ।
माली - मालाकारः ।
मेहतर - श्वपचः ।
लोहा - लौहम् ।
लोहार - लौहकारः,
अयस्कारः ।
वेतन - वेतनम् ।
शराब - सुरा,
मदिरा ।
शिकारी - मृगयुः,
व्याधः ।
हलवाई - कान्दविकः ।
रोगों
के नाम
अपच - अजीर्णम् ।
इन्फ्लुएंजा - शीतज्वरः ।
कब्ज - कोष्ठबद्धता ।
कै - वमथः,
वमनम् ।
कैंसर - विद्रधिः ।
खाँसी - कासः ।
खुजली - कण्डुः ।
गरमी - उपदंश ।
चेचक - शीतला ।
टाईफाइड – संनिपातज्वरः ।
दस्त - अतिसारः ।
निमोनिया - प्रलापकज्वरः ।
पेचिस - प्रवाहिका ।
प्रमेह - प्रमेहः ।
बवासीर -
अर्शः ।
बुखार - ज्वरः ।
ब्लडप्रेसर - रक्तचापः ।
मलेरिया - विषमज्वरः ।
लकवा - पक्षाघातः ।
हैजा - विसूचिका ।
खेती सम्बन्धी औजार
कुदाल - कुद्दालः ।
खनती - खनित्रम् ।
खाद - खाद्यम् ।
खुरपी - क्षुरपः ।
चाबुक - कशा ।
छेनी - पृश्चनः ।
हल - लाङ्गलम्,
हलम् ।
हँसुआ - दात्रम् ।
युद्ध एवं अस्त्र-शस्त्र सम्बन्धी
एटम बम - परमाण्वस्त्रम् ।
कवच - वर्मन् ।
कटार - कृपाणः ।
कुल्हाड़ी - कुठारः ।
कैद - कारावासः ।
कोड़ा - कशा ।
गँड़ासा - तोमरः ।
गुप्ती - करवालिका ।
गोली - गुलिका ।
घुड़सवार - अश्वारोहः,
अश्वरारः ।
चाकू - छुरिका ।
छावनी - शिविरम् ।
जल सेनापति - नौसेनाध्यक्षः ।
जेल - कारागार ।
टीयर गैस - धूम्रास्त्रम् ।
तलवार - खड्गः ।
तोप - शतघ्नी ।
धनुष - चापः,
कार्मुकम् ।
पनडुब्बी - जलान्तरितपोतः ।
पानी का जहाज - पोतः ।
पिस्तौल - लघुभुशुण्डिः ।
पैदल सेना - पदातिः,
पत्तिः।
फौजी आदमी - सैनिकः ।
बन्दूक - भूशुण्डिः ।
बम - आग्नेयास्त्रम् ।
बर्छी - शल्यम् ।
बाण/तीर - शरः,
बाणः ।
भाला - प्रासः ।
भूसेनापति - भूसेनाध्यक्षः,
स्थलसेनाध्यक्षः ।
युद्ध - आहवः,
आजिः, युद्धम् ।
वायु सेनापति - वायुसेनाध्यक्षः ।
शस्त्र - शस्त्रम्,
प्रहरणम् ।
सिपाही - रक्षी,
आरक्षी ।
हथियार - अस्त्रम्,
शस्त्रम् ।
हाइड्रोजन बम - जलपरमाण्वस्त्रम् ।
हद - सीमा ।
व्यापार सम्वन्धी
अदल-बदल – विनिमयः ।
इनकम टैक्स – आयकरः ।
उधार - ऋणम्
एजेंट – अभिकर्त्ता ।
एजेंसी – अभिकरणम् ।
कर्जा – ऋणम् ।
जीविका – वृत्तिः ।
जुर्माना – दण्डः ।
टैक्स – करः ।
डाकिया – पत्रवाहकः ।
कर्जदार – अधमर्णः ।
कर्जा देनेवाला – उत्तमर्णः ।
कीमत – मूल्यम् ।
खरीद – क्रयः ।
खरीदनेवाला - ग्राहकः,
क्रेता ।
चुंगी - शुल्कशाला ।
जामिन – प्रतिभूः ।
मन्त्री – अमात्यः ।
मुनीम – लेखकः ।
मूल्य – मूल्यम् ।
रकम – राशिः ।
तौल – तौलः ।
तौलना – तौलनम् ।
दलाल – शुल्काजीवः ।
दुकान – आपणः ।
दुकानदार – आपणिकः ।
दूत - चारः,
चरः ।
द्वारपाल - प्रतीहारः,
द्वारपालः, दौवारिकः ।
धोखेबाज - जाल्मः,
कितवः ।
पूँजी – मूलधनम् ।
प्राइममिनिस्टर – प्रधानमन्त्री ।
बटखरा – तुलामानम् ।
बाजार – विपणिः ।
बिक्री – विक्रयः ।
बेचने वाला – विक्रेता ।
बोरा – शणपुटः ।
भाव – अर्घः ।
भेंट – उपहारः ।
राजदूत – राजदूतः ।
वसीयतनामा – मृत्युपत्रम्, चरमपत्रम्
।
बीह – पंजिका ।
वैश्य – वणिज् ।
ब्याज – कुसीदः ।
व्यापार – वाणिज्यम् ।
व्यापारी – पणिता ।
शत्रु - अरातिः,
शत्रुः ।
सलाह – परामर्शः ।
सामान – पण्यम् ।
साहूकार – साहूकारः ।
सेठ – श्रेष्ठी ।
सिक्का – मुद्रा ।
सिपाही – सैनिकः, रक्षिन् ।
सूद – कुसीदम् ।
सेना - सेना,
सैनिकः, चमूः ।
सेल्स टैक्स -विक्रय-करः ।
सुगन्धित वस्तुओं के नाम
अगर-अगरुः ।
इत्र – पुष्पसारः ।
कस्तूरी – कस्तूरी ।
केवड़ा जल – केतकीजलम् ।
केसर – कुंसुमम् ।
खस – उशीरः ।
गुग्गुल – गुग्गुलः ।
गुलाब जल – पाटलजलम् ।
चन्दन - चन्दनम्, अनुलेपनम् ।
कोई टिप्पणी नहीं:
एक टिप्पणी भेजें